Bouwen aan een veiligheidscultuur op de bouwplaats: de kring wordt een rondje

von: Erik Deen

#Kessels & Smit   #Projekte   #Inspiration  

Diese Seite ist auf Deutsch nicht verfügbar. - lesen auf Niederländisch:

De bouwvakkers in een kring: dat was een beeld dat paste bij een deel van het veiligheidswerk dat we deden in het afgelopen jaar (zie blog). Een dag met een aantal mini-workshops over verschillende, vaak persoonlijke, aspecten van veiligheid. Dat werkt goed, geeft reflectie- en oefenmogelijkheden en stapels goede ideeën en voornemens. Dus dat doen we nog steeds.

Maar die kring werd steeds vaker een rondje; van een kring vàn bouwvakkers en projectleiders naar een rondje mèt hen. Dat rondje bevond zich niet in de trainingsruimte op het hoofdkantoor maar buiten op de bouwplaats. Want bouwen aan veiligheid kan off-the-job effectief gebeuren maar heeft natuurlijk een directere impact on-the-job. Het “rondje over de bouwplaats” is de metafoor geworden voor interventies ter plekke. Hoe ziet zo’n rondje er uit?

Het rondje met de uitvoerder

Op de keet van een groot en bijzonder bouwproject ontvangt de projectdirecteur Herman ons samen met de hoofduitvoerder en twee uitvoerders, Frank en Stanley. We, twee on-the-job-coaches, horen wat de twee uitvoerders belangrijk vinden voor deze ochtend.

“Waarop zullen we jullie gaan coachen?” is onze vraag. Daar komen, na wat doorvragen, antwoorden op als: “Hoe krijg ik het goede gesprek op gang met mijn ploegen?” “Waar trek ik de grens en tref ik sancties en waar blijf ik juist in gesprek?” “Hoe krijg ik zicht op de risico’s die voor de timmerlieden belangrijk zijn?”. Dit zijn dus de vragen die centraal staan tijdens het rondje dat we met hen gaan lopen.

In twee koppels ‘coach-uitvoerder’ gaan we langs alle werkzaamheden. De uitvoerder leidt rond en vertelt, de coach kijkt en stelt vragen. En de coach vraagt de uitvoerder om te kijken. Ik kom met mijn uitvoerder (Frank) twee timmerlieden tegen die niet de inmiddels verplichte veiligheidsbril dragen. Frank meldt de timmermannen dat dat toch echt moet. Na een kleine hint van mij vraagt Frank naar hun mening over de bril. Ietwat verbaasd vertellen de timmerlieden dat ze zojuist nog met hun eigen uitvoerder (Sander) spraken maar dat die er niets van heeft gezegd. Het is nog maar kort geleden dat de brilplicht is ingevoerd maar Frank baalt hier toch van. Hoe komt het  timmerlieden zulke verschillende boodschappen over de bril krijgen?

We komen onderweg nog vier risico-situaties tegen, en oefenen in real-life het voeren van effectieve gesprekken met de ploegen. Ik kan gelukkig wat tips geven en Frank blijkt in staat om de tips om te vormen naar een bij hem passende manier van gesprekken voeren.

Aan het eind van ons rondje praten we met zijn tweeën nog even na in de keet. We hebben het onder andere over de invloed die Frank heeft en hoe hij die kan vergroten. Wat later sluiten mijn collega-coach en Stanley aan. En dan komt het echte issue op tafel: hoe kan het dat er met twee maten wordt gemeten op één bouwplaats? Wat zegt dat over de manier waarop we als uitvoerders een team vormen? Die vraag levert direct een kleine discussie op. Maar, zo bedenken we al snel,  die vraag zouden we juist ook met de projectdirecteur erbij willen bespreken. Nadat hij is aangeschoven, wisselen Frank, Stanley en Herman ideeën uit. Het gaat nu niet meer over de veiligheidsbril maar over de manier waarop uitvoerders onderling contact houden. Juist over het thema veiligheid is, zo vinden ze alle drie, contact wezenlijk. Net zo wezenlijk is het om regelmatig de focus op veiligheid te leggen en de focus op bijvoorbeeld het tempo van de betonvlechters los te laten.

Het resultaat van deze ochtend is niet alleen een paar versterkte skills bij Frank en Stanley, niet alleen een vernieuwd bewustzijn van de waarde van kijken met focus op veiligheid. Het resultaat is ook een aanzet om samen een nog sterkere veiligheidscultuur te bouwen. En Herman weet dat ook hem wat te doen staat. Hij nodigt ons uit om een paar weken later een bijeenkomst met al zijn uitvoerders te begeleiden.

Het rondje met ploegen

Zo’n veiligheidscultuur bouw je niet als uitvoerdersteam alleen. Op een ander omvangrijk project maak ik het rondje met twee ploegen;  acht vakmannen die deze periode bezig zijn (samen met anderen) een complex viaduct te bouwen. En dat op een plek met weinig ruimte. Na een korte voorbereiding trekken ze de jassen aan en gaan in twee gemengde groepen op pad. Ze willen foto’s maken van wat ze tegenkomen, hebben zich voorgenomen collega’s  aan te spreken en zullen vooral goed om zich heen gaan kijken.

Een dik uur later verzamelen de twee groepjes zich weer in de kantine van de keet: ze blijken te zijn geschrokken op een paar plekken van de bouwplaats. Veel te steile zandwanden met reëel instortingsgevaar, een zeer rommelige zaagplek boven een afstap van 4 meter, twee water-aansluitpunten direct naast elektrapunten en een collega die op een gevaarlijke ladder even een betonschoentje aanbrengt. En dat was niet alles.

En nu? Ja, ze hadden de collega aangesproken en die luisterde ook nog (verrassend?!). Maar daarmee is de kous niet af. Er zitten op dit moment te veel risicovolle situaties in dit werk en de ploegen vinden de kans op een ongeval te groot. De eerste stap, na afblazen van stoom, is om samen mogelijke oplossingen te bedenken voor de gevonden  risicopunten. Dat varieert van simpelweg verplaatsen van de elektrapunten tot het meedenken met werkvoorbereiding. Dat laatste had volgens de ploegen de te steile zandwanden kunnen voorkomen. In een half uur staan er meer dan twintig mogelijke oplossingen op het bord. Dat is al een eerste opbrengst.

We schikken vervolgens allemaal wat in zodat de projectdirecteur en uitvoerders kunnen aanschuiven.  Tijdens het delen van de verhalen en de oplossingen ontspinnen zich soms heftige discussies. De uitvoerders kunnen de neiging zich te verdedigen moeilijk weerstaan op momenten dat de gevonden oplossingen hun werk raken. En precies die manier van met elkaar veiligheid bespreken is het volgende waar we bij stilstaan. “Doordat we van jullie vooral te horen krijgen dat het op tijd af moet, nemen wij te weinig tijd om te kijken hoe het veilig kan” zeggen de timmerlieden. “Maar”, counteren de uitvoerders, “als jullie er niks van zeggen, dan weten wij ook niet wat er speelt en wij kunnen ook niet eindeloos tijd voor jullie inplannen”.

Een aantal vragen komt boven. Mogen alle issues wel op tafel komen? Hoeveel ruimte bieden de uitvoerders en projectleider om te horen wat er speelt? En waar zijn ze bereid om hun eigen acties te herzien? Maar het gesprek gaat ook de andere kant op: hoe komt het dat dit soort observaties nù pas boven komen? Wat maakt dat de ploegen situaties als deze niet eerder hebben gemeld? En blijf je als timmerman melding maken, ook als je niet altijd beloond wordt?

De conclusies van de ochtend zijn tweeledig: bijna alle concrete actiepunten aangedragen door de ploegen worden opgepakt. Uitvoerders geven nauwkeurig aan wat ze wanneer gaan regelen en welke hulp ze daarbij willen van de timmerlieden en de projectleider. Maar belangrijker misschien, er is gezamenlijk besloten dit type bijeenkomsten vaker te doen. Ze merken dat het helpt om samen stil te staan bij concrete veiligheidssituaties en dat het helpt om elkaars verhaal goed te horen. Hoe lastig het soms ook is om goed te luisteren.

Wat leert ons dit?

Deze en vergelijkbare ervaringen leren ons en onze opdrachtgevers een paar dingen:

• Veiligheidscultuur is maakbaar en veranderbaar in interventies waarbij betrokkenen stilstaan bij veiligheid. En dan niet alleen stilstaan bij technisch/inhoudelijke zaken maar ook stilstaan bij de manier waarop werk- en communicatiepatronen veiligheid helpen of hinderen.
• Er gebeurt altijd wat: elk rondje is de start van relevante vragen en soms urgente gesprekken. Dus als je regelmatig de tijd neemt om expliciet te kijken naar en te praten over concrete veiligheid, dan maak je vorderingen.
• Verbinden van betrokkenen is essentieel. Wie er voor zorgt dat verschillende schakels uit de keten om tafel zitten, maakt kans op verbeteringen die het systeem van de bouwplaats verder helpen. Niet ieder hoeft het rondje te lopen, wel moet elke partij de bevindingen horen en erover meepraten.
• Zorgen voor directe oplossingen voor lokale issues geeft energie. Als de ‘ronde-lopers’ merken dat hun input direct effect  heeft, dan bemoedigt dat kijken naar veiligheid zeer.
• Het kan kort en krachtig. In anderhalf a twee uur kun je ver komen. Regelmaat is belangrijker dan duur.